Jej prace są prawdziwym krokiem naprzód, zdobywaniem wartości niezdobytych, nie są naśladownictwem Malewicza, a twórczością równoległą, prawdziwą rewolucją w rzeźbie i architekturze.
Jedna z najwybitniejszych rzeźbiarek w dwudziestoleciu międzywojennym, urodzona 26 stycznia 1898 roku w Moskwie, zmarła 21 lutego 1951 roku w Łodzi. Pozostawiła ilościowo niewielki, ale artystycznie doniosły dorobek, który po jej śmierci częściowo trzeba było rekonstruować, aby w pełni poznać innowacyjność i odwagę jej myśli. Niektóre, głównie najwcześniejsze prace, pozostały zaginione, zniszczone lub wyrzucone na śmietnik podczas działań wojennych a znane są jedynie z przekazów ikonograficznych.
Zaczęła rzeźbić już w gimnazjum jak to jej matka przedstawiała w chlebie i glinie. Zaledwie 2 lata przed rozpoczęciem przez Katarzynę studiów, Malewicz wystawił swój słynny „Czarny kwadrat na białym tle” – obecnie symbol sztuki nowoczesnej. Studiowała w Moskiewskiej Szkole Malarstwa, Rzeźby i Architektury pod kierownictwem samego Kazimierza Malewicza czy architekta Władimira Tatlina. Wydaje się, że młoda artystka od początku chłonęła atmosferę miasta. Jej program studiów, sformułowany przez Malewicza i rewolucjonistę Wassily’ego Kandinsky’ego, zakładał autonomię poszczególnych pracowni w których studenci pracują razem z artystami z poszanowaniem zasad wolności i demokracji.
Kobro, zafascynowana awangardą, zapisała się do Związku Zawodowego Artystów Malarzy – prężnie działającej organizacji, skupiającej artystów o lewicowych poglądach. Artystka dużo czerpała z konstruktywizmu. Tworzyła abstrakcyjne dzieła, które przedstawiały obiektywne, znane prawdy. Koncentrowała się na analizie i odkrywaniu oraz obiektywizmie. Na studiach poznała swojego męża Władysława Strzemińskiego z którym wspólnie podróżowała i doszła do granicy sztuki surrealistycznej nazwaną przez nich Unizmem. Wieloletnia współpraca artystki z mężem jest jednym z powodów, dla których twórczość Kobro była przez długi czas niedoceniana, a z czasem nawet zapomniana. Para razem tworzyła teksty teoretyczne, a wybór ich prac na wystawy był zawsze przemyślany tak, aby pokazywały równolegle ten sam problem w odmiennych technikach, Kobro zazwyczaj wystawiała rzeźby, a Strzemiński obrazy.
Katarzyna Kobro w swojej rzeźbie przedstawia pojęcie nieskończonej przestrzeni. Dzięki temu praca współdziała z przestrzenią. Równocześnie z koncepcji jednorodności przestrzeni wynika likwidacja centrum kompozycyjnego, tak by każdy punkt rzeźby był jednakowo ważny. Z takiego podejścia, w późniejszych latach czerpało wiele awangardowych artystów.
W latach 20. współpracowała z grupą Blok głosząca między innymi manifest futuryzmu, następnie z ugrupowaniem „Praesens”, w której przywiązywała wagę do konstrukcji dzieła sztuki lub architektury, jakości i właściwości wykorzystywanych materiałów, dążyła do geometryzacji i uproszczenia form. W sztukach użytkowych i architekturze starała się rozwiązać problem podporządkowania dekoracyjności produktu do jego przydatności. Następnie współtworzyła grupę „a.r” która była jedną z najbardziej aktywnych i radykalnych grup awangardy w Polsce okresu międzywojennego. W zamyśle założycieli grupa „a.r.” miała stać się ugrupowaniem alternatywnym wobec „Praesensu”, a w jej działalności łączyły się poezja, plastyka i architektura. Głównym celem artystów rewolucyjnych było rozwijanie sztuki nowoczesnej, a następnie wprowadzanie opracowanych rozwiązań i zasad do rzeczywistości.
Katarzyna Kobro była postacią wpisaną w swoje czasy, ale jednocześnie osobną. Artystka wykształcona, pochodząca z dobrego domu, a jednocześnie tak zdeterminowana by realizować swoje pasje. Jej dzieła były innowacyjne, a myślenie analityczne towarzyszące powstawaniu prac było niespotykanie zaawansowane jak na tamte czasy. Brała udział w wystawie organizowanej z Grupą Krakowską. Jej prace można było oglądać na wystawach w Paryżu, Brukseli czy Amsterdamie. Publikowała też własne teksty teoretyczne. Do najbardziej znanych prac, które zaginęły zalicza się „Kompozycja abstrakcyjna”, „TOS 75 – Struktura„ oraz projekty architektoniczne w tym kabiny tytoniowej i funkcjonalnego przedszkola.
Historia Kobro to nie tylko interesująca droga artystycznych poszukiwań, ale i pełne dramatycznych wydarzeń życie osobiste, w którym jak w lustrze odbijała się trudna historia Polski w minionym stuleciu. Pomimo to przez wiele lat była artystką pomijaną, a potem zapomnianą. Dopiero od lat 80. XX wieku, wraz z kolejnymi wystawami i publikacjami, jej sztuka nabiera coraz większego znaczenia.
c.d.n.
Opracował Piotr Kądziołka